اختلافات آژانس بین المللی انرژی اتمی با ایران در پرونده هسته ای از دیدگاه حقوق بین الملل

تفسیر و قضاوت راجع به دو مقوله «نگرانی های بین المللی» و «تعهدات بین المللیِ» مرتبط با برنامه هسته ای ایران، ازجمله امور اختلافی بوده که طرف های درگیر و ذی نفع، مواضع و دیدگاه های متعارض خاص خود را دارند. درحالی که مسئله اول، ماهیتاً امری ذهنی است و احراز یا انکار آن، تابعی از متغیرهای غیرملموس عمدتاً سیاسی ـ امنیتی است، مسئله دوم اساساً مقوله ای عینی است که می توان با درنظرداشتن حقوق بین المللِ قابل اعمال و حقایق اثبات شده، درمورد آن قضاوت کرد. همواره طرف های مقابل ایران با اشاره به «نگرانی های مشروع جامعه بین المللی»، پایبندی ایران به «تعهدات بین المللی» اش را خواستار شده اند. در مواضع ابرازشده، طرف های مقابل ایران بدون شکافتن مبانی استدلالی، به طور کلی ضمن تأکید بر مسئولیت های خود در تضمین اجرای تعهدات بین المللی ایران، بر ضرورت پایبندی به الزامات بین المللی اشاره می کنند. درمقابل، ایران ضمن اعلام آمادگی به منظور تعامل در جهت رفع نگرانی ها و اتخاذ داوطلبانه اقدامات اعتمادساز، همواره بر این عقیده بوده است که در عین التزام به «تکالیف بین المللی»، بر استیفای کامل «حقوق بین المللی خود، وفق معاهده عدم اشاعه هسته ای» مصر است. در میان مجموعه ای از ادعاهای حقوقی، این نوشتار تلاش دارد که تنها برخی اختلافات حقوقی عمده میان ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی به عنوان سازمان بین المللی تخصصی را از منظر حقوق بین الملل معاهدات بررسی کند. در مقاله، اختلافات حقوقی میان ایران و آژانس در زمینه مسئله احراز عدم پایبندی، گزارش دهی پرونده ایران به شورای امنیت، تعلیق اجرای ترتیبات فرعی و نهایتاً، صلاحیت آژانس در رسیدگی به فعالیت های هسته ای غیراعلامی مورد قضاوت حقوقی بین المللی قرار خواهد گرفت.